Gemeente Heerlen monitort stijgend mijnwater

De laatste mijn in Heerlen, de Oranje Nassau 1, sloot in 1974 de poorten. Jean Weijers, specialist Subsurface en Mining bij gemeente Heerlen, vertelt: 'Tot aan 1994 werd er nog grondwater uit de mijn weggepompt om te voorkomen dat naburige mijnen in Duitsland onder water kwamen te staan. De mijnen waren namelijk met elkaar verbonden om voor elkaar te fungeren als vluchtweg. Jaarlijks werden er miljoenen kuub mijnwater weggepompt. Wij noemen het mijnwater, omdat het een andere samenstelling heeft dan grondwater. Het komt uit het mijngesteente Carboon en is een stuk zouter dan grondwater en bevat ook voor een heel klein deel zware metalen. Daarom mag je het ook niet lozen op het oppervlaktewater. In die zin zou je kunnen zeggen dat het verontreinigd water is, maar het is een natuurlijke samenstelling.'

Stijgend mijnwater

'Vroeger werd er ook al gemonitord. Je ziet dat tot 1994 de waterstanden op eenzelfde niveau blijven en na 1994, als ook de Duitse mijnen sluiten en de pompen stoppen, het water ging stijgen. Het mijnwater is hier in Heerlen vanaf het diepste punt, op 700 meter, gaan stijgen tot waar het nu zit. In het begin ging het heel snel maar hoe hoger het komt, hoe langzamer het stijgt. Momenteel stijgt het mijnwater gemiddeld bijna een centimeter per dag. Het stijgende mijnwater heeft ook effect op de grondwaterstand, niet zo zeer op de grondwaterkwaliteit. Je zou kunnen zeggen dat het zoute mijnwater het zoete grondwater enigszins omhoog duwt. Het mijnwater zit in het carboongesteente. Daarboven heb je het dekterrein van ongeveer 100 meter dik. Dat dekterrein bestaat uit allerlei los materiaal als klei, zand, grind en kalksteen. Hierin bevindt zich ook het grondwater.'

Het belang van monitoren

'Veranderingen in stijgend mijnwater en grondwater moeten we monitoren. Deze hebben namelijk ook weer invloed op de afvoer van water naar de beken toe. Ook wil de gemeente eventueel aanwezige verontreinigingen kunnen volgen. Een andere reden om te monitoren is klimaatverandering. Klimaatverandering gaat gepaard met een ander neerslagregime. We verwachten in de toekomst buien met een hogere intensiteit. Wij willen inzicht in de gevolgen hiervan voor het grondwater. Ook riolering speelt een rol. Bij het onderhoud aan riolering moet je dimensies weten en weten waar het grondwater zit om van te voren te bepalen of je moet bemalen of niet. Een vierde, zeker voor Heerlen belangrijke, reden heeft betrekking op energie. Mijnwater wordt namelijk sinds 2009 gebruikt om gebouwen, woningen en kantoren te verwarmen en te koelen. Bovendien hebben wij als gemeente de zorgplicht ten aanzien van het grondwater.'

Een nieuw grondwatermeetnet

'Een paar jaar geleden is kritisch naar het grondwatermeetnet gekeken. Het bleek dat een groot deel van de loggers niet meer functioneerde. We besloten om het meetnet opnieuw in te richten. Een offerteaanvraag volgde en van alle aangeschreven bedrijven kwam Royal Eijkelkampdaar met zowel prijs als product als beste naar voren. Het oorspronkelijke plan was om alleen de defecte loggers te vervangen, maar de aangeboden Diver water level logger bleek goedkoper dan gedacht. Hierop hebben we ervoor gekozen om alle punten er mee in te richten.'

'We hebben ook een onderhoudscontract voor vijf jaar afgesloten met Royal Eijkelkamp. We wilden namelijk van het onderhoud af. Dit stond in de aanbesteding, maar voor sommige leveranciers was dit een probleem. Die doen dat namelijk niet zelf. Bij Royal Eijkelkamp hadden we alles in één keer: het juiste materiaal, de installatie, het onderhoud, beheer en ook nog de ontsluiting van de data. Bovendien zijn wij erg gecharmeerd van jullie manier van data-validatie. We ontsluiten de data nu nog niet via telemetrie, maar we zien de voordelen ervan. Je hoeft immers niet zo frequent een ronde te maken en als er iets aan de hand is zie je dat meteen. Toch hebben we er nog niet voor gekozen vanwege het kostenaspect. We denken wel dat telemetrie het uiteindelijk gaat worden.'